W ostatnim czasie kilku pracowników naszego Ośrodka Adopcyjnego uczestniczyło w ciekawym szkoleniu zorganizowanym przez Fundację Praesterno w Krakowie. Osobą prowadzącą był doświadczony seksuolog, pedagog i terapeuta Wiesław Sokoluk. Tematyka dotyczyła rozwoju psychoseksualnego człowieka oraz najczęściej występujących tu zjawisk i wątpliwości.
Pan Sokoluk przedstawiając poszczególne etapy życia człowieka podkreślił wagę pierwotnej ufności (praufność), która kształtuje się w pierwszych miesiącach życia dziecka na bazie jego doświadczeń z opiekunami. Pozwala ona otworzyć się na kontakt z ludźmi. W procesie budowania i utrwalania więzi ze stałym opiekunem istotną rolę odgrywają tzw. ryty wiążące (kontakt fizyczny, karmienie, troska w postaci usuwania dyskomfortu, kontakt słowny oraz pierwotne rozpoznanie obiektu), które towarzyszą nam przez całe życie. Dziecko rodzi się z możliwością wzywania do kontaktu (głos, ruch). Kiedy jego sygnały są odbierane i potrzeby zaspokajane przez opiekunów, kontakt się rozbudowuje. Gdy dziecko nie dostaje tego, czego potrzebuje, początkowo wzmaga swoje nawoływanie do kontaktu, ale gdy nadal jego sygnały pozostają bez odpowiedzi ze strony otoczenia, dziecko zamyka się w sobie i mimo pragnienia uczuć może dojść do niemożności tworzenia trwałych więzi.
Prowadzący szkolenie omawiając rozwój psychoseksualny dziecka zaznaczył, że mogą pojawiać się w jego toku zachowania seksualne o podobnym obrazie jak u osób dorosłych (zachowania uwodzące, zakochanie, masturbacja), jednak mają one zawsze odmienny charakter i są wyrazem specyficznych potrzeb dziecka (np. bycia zauważonym, zdobycia zainteresowania). Często zachowania seksualne u dzieci i młodzieży mają charakter adaptacyjny – pozwalają na przystosowanie się do określonych warunków. Biorąc pod uwagę odmienność roli zachowań seksualnych dziecka, jego seksualność powinna być chroniona przed seksualnością osób dorosłych.
Seksuolog podkreślił, że w młodszym wieku szkolnym, na początku adolescencji pojawia się w rozwoju dziecka tzw. faza homofilna. Związana jest ona z silną koncentracją na własnej płci oraz odrzucaniu płci przeciwnej. Obiektem adoracji może stać się osoba dorosła lub rówieśnik, a towarzyszyć temu mogą silne emocje. Osoba dorosła będąca przedmiotem uczuć nie powinna ich ani wzmacniać, ani odrzucać. Nie należy również utożsamiać tego zjawiska z orientacją homoseksualną (ta pojawia się dopiero w następnej fazie rozwojowej). Na tym etapie rozwoju szuka się wzorców swojej płci potrzebnych do budowania własnej tożsamości.
Jak zaznaczył Pan Wiesław Sokoluk w swoim wykładzie, potrzeba seksualna, która pojawia się w okresie dojrzewania ma dwa składniki: popędowy (rozładowanie napięcia) oraz emocjonalny (potrzeba więzi). U chłopców początkowo oba te czynniki są wyraźnie oddzielone (faza dezintegracji emocjonalno-popędowej), dlatego możliwe jest szukanie dwóch różnych obiektów dla obu składników. Około dwudziestego roku życia powinna pojawić się integracja obu czynników, pod warunkiem jednak, że rozwój emocjonalny i psychospołeczny przebiegał prawidłowo. Nie jest to jednak integracja całkowita. U dziewcząt obie te składowe są raczej zintegrowane. Najpierw pojawia się potrzeba więzi, a napięcie seksualne jest niskie. Jednak gdy w wymiarze emocjonalnym dziewczynka posiada duże deficyty rozwojowe, może rozpocząć kontakty seksualne z przypadkowymi partnerami. Jak wynika z przeprowadzonych badań ważnym korelatem opóźniającym inicjację seksualną u dziewcząt jest atmosfera domowa. Jeżeli jest ona dobra i zaspokaja potrzeby emocjonalne dziecka, kontakty seksualne podejmowane są przez dziewczęta znacznie później.
Wszystkie treści przekazane słuchaczom podczas szkolenia były niezwykle istotne w rozumieniu problemów, które mogą się pojawić na różnych etapach rozwoju dzieci adoptowanych. Warto znać ogólne zasady rozwoju psychoseksualnego, aby wiedzieć które zachowania mogą budzić niepokój opiekuna, a które mieszczą się w granicach powszechnych norm rozwojowych. Zachęcamy do lektury publikacji doświadczonego praktyka - seksuologa Wiesława Sokoluka.